HAYATIN ELÇİLERİ
Gazi ÇOBAN
Hayatın elçileridir peygamberler; insanları, kendilerine hayat verecek şeylere davet ederler. Davet ettikleri şeyler ölümü kuşatsa bile. Hayatın elçileridir onlar; yaratılanların nasıl kıraat edilebileceği (okunacağı) düşüncesini sunarlar iştiyakla. Mücadeleleri incelendiğinde, gerçekte Allah'tan biz insanlara ne büyük bir lutf-i kerem oldukları fark edilebilecektir. Bunun için de sahih nübüvvet (peygamberlik) anlayışının oturmuş olması şartı var. Allah'ın "Malik-ül Mülk-mülk ve tasarrufun sahibi" sıfatı tüm şümulü ile (kapsayıcılığı) itikat dünyamızda yer aldıktan sonra, gönderdiği elçilerine, misyonları (vazife-sorumluluk) gereği sünnetullahın nasıl bir "tabiat" yüklediği gerçeğini kavramak zor olmayacaktır. "Tabiat"ten kastımız ise; bir şeyin, gerçekleşmeden evvel, nasıl davranacağı konusunda kanaat sahibi olunmasına imkân veren özelliğidir (insandaki kişilik gibi).
Falancanın yalan söylemeyeceğine dair iddiamızı, onun kişiliği ile ilgili sahip olduğumuz ön yargılarımıza dayandırırız. Siyah bulutların yağmurun habercisi olması, karineleridir (ikisi arasında kolaylıkla kurabildiğimiz yakın ilginin sonucudur).
Aynı şekilde Allah'ın adil olmaktan başka bir sıfatla (zalim olmak gibi) vasıflandırılmasının imkânsızlığı, şuuraltımızdaki "ilah" düşüncesinde yaratıcının zulmetmeyeceği gerçekliğinin yatıyor olmasındandır.
Dememiz o ki; peygamberlik müessesesi ve peygamberlere bakışımızın sahihliği, Allah'ın bu konudaki sünnetullahını kavramaktan geçiyor. İlk sayımızda, bu konunun sıhhatli anlaşılmamasının, diğer zarurat-ı diniyyeyi- inanılması zaruri itikadi hususları- da sarsacağı gerçeğini izaha çalışmıştık.
Yazımız iki eksenli olduğundan, evvelen nübüvvete dair özellikleri inceleyecek, sonra resullerin vasıfları hakkında teferruatlı açıklamalar yapmaya gayret edeceğiz.
I-Nübüvvet konusunda temas etmeyi düşündüğümüz mevzuları sıralamakta fayda mülahaza ediyoruz:
a- Allah'ın seçmesi,
b-Beşeriyet (resullerin beşer olması),
c-Mucize,
d-Vahiy.
Allah’u zü'l-Celal, dinin şekillenmesinde peygamberlik müessesesinin teşri-i hikmetini (gaye) bariz olarak (16/2) ayetinde izah etmektedir. Bu ayet aynı zamanda peygamberliğin beş ana hususunu da beyan eder. Biz de nübüvvet müessesesinin alt başlıklarını incelemeden evvel, bu hikmetin anlaşılmasının zaruretine binaen öncelikle bu ayeti açıklayalım:
"Kullarından dilediğine, emrinden Ruh ile melaike (elçiler) indiriyor da buyuruyor ki; şu hakikati bildirin: Benden başka ilah yok, hemen bana sığınıp-korunun!"(16/2)
Allah Teâla burada, tüm şümulü ile nübüvvetin sınırlarını çizmektedir.
"Kullarından"; peygamberlerin ibadetle mükellef birer kul oldukları (abduhu anlayışı), ilah olmanın şanından olan bir sıfatla vasıflandırılamayacakları, dinin anlaşılması ve hayata aksettirilmesinin ancak bu şekilde fıtrata en uygun olabileceğinin ifadesidir. (Müşriklerin melekten peygamber veya ara şefaatçi itikatlarına ret)
"Dilediğine"; peygamberliğin kesbi (yapılan salih amel sonucu olan kazanç) olmadığı, bilakis Allah'ın, kulları arasından dilediğini seçmesiyle (meş'iyet-ihtiyar) ilgili olduğu beyan edilir.
Ayette geçen "Ruh" kelimesi farklı manalarda tefsir edilmiştir. Mevdudi, bundan kastın "peygamberlik ruhu" olduğunu söyler. (Tefhim-ul Kur'an III/10)
"Ruh, peygamberlerin hem sözle, hem de amelle görevini yerine getirebilmesi için ona bahşedilen peygamberlik ruhu anlamına gelir. Mevdudi burada peygamberliğin hikmeti ile ruhu aynı anlamda değerlendiriyor. İnsanın beden ile ruhu arasındaki bağlantıyı, peygamberin görev ve ahlaki yaşantısı ile bi'setin hikmeti (gönderiliş gayesi) arasındaki ilişkiye benzetmektedir.
Ayetteki "Ruh" tan kastın vahiy olduğunu iddia edenlere göre peygamberlik; Allah'ın şe'ninden (emr, hal, iş) bir emr-i ilahiyedir ki -min emrihi- onun emrinden lafzı bu görüşü teyit eder. Kaldı ki ayette vahiy sahasına giren tüm kelimeler geçmektedir. (Hu-Allah, tenzil-indirme, melaike, emr-iş kul, meşiyet-dileme, seçme)
Ayetin son kısmında, iletilmesi istenen mesaj yer alıyor. Fakat Kur'an literatüründe (sözlük) genel anlamda, bir mesajın iletilmesi "tebliğ" kelimesi ile ifade edilirken, burada "inzar" kelimesi geçmektedir. Bu ifade; mesajın "tebliğ"den daha kuvvetli ve kapsamlı bir anlam kazandırması yanında, mesaja kulak verilmemesi durumunda hiç de hafife alınmayacak bir tehdidin (azabın) muhatabı olunacağını bildirmektedir. (İnzar; göz önüne alınmaması durumunda kötü sonuçlar doğuracağı kesin olan bir duruma ait bilginin muhataplara merhameten ulaştırılmasıdır. Ki Hz. Peygamber bi'setten hemen sonra kabilesini dağın yamacında toplayıp, "dağın arkasından atlıların gelmesi" benzetmesini, inzar mahiyetinde kullanmıştı.)
Mesaja kadar geçen kısımda, Allah Celleye ait zamirler hep III. tekil şahıs (o) şeklinde geçerken, mesaj kısmında tamamen I. tekil şahıs -nefs-i mütekellimeye (ben)- dönüşüyor olması; mesajın ehemmiyetine binaendir. Allah, mesajı ne kadar sahiplendiğini, kul olabilmenin mutlak şartı olduğunu, aksi durumda (isyan gibi) azabın da kendi katından olacağı anlamını katmaktadır.
Mesajın ilk bölümü iman (itikad)ın temel düsturu olan tevhidi, ikinci bölümü ise amelin temel düsturu olan takvayı beyan ediyor. Bu iki kısmın birbirinden ayrılmazlığını, aradaki bağlaç olan (fe) edatıyla daha net kavrayabiliyoruz.
Ayette mesajı gönderen ve iletenin belirtilmesine rağmen, kendisine gönderilen taraf (muhataplar) zikredilmemiştir. Bunun da, abd-kul olmanın ötesinde bir vasfın sahipleri olamayacağı açık.
