TEFSİR ÇEŞİTLERİ - rahle.org

TEFSİR ÇEŞİTLERİ - rahle.org

TEFSİR ÇEŞİTLERİ


Facebookta Paylaş
Tweetle



Hakan Erdem

Alimler arasında çoğunlukla yerleşen anlamıyla tefsir, konusu Kuran ayetleri olan ve onları Allah'ın muradına uygun bir biçimde anlatma ve hüküm çıkarma gayesi güden ilmin adıdır.

Allah Tealanın kullarına ahkam ve şeriatını açıklamak için indirdiği hidayet reh­berini anlamaya gayret etmek Müslümanların en büyük vazifelerindendir. Kuran tefsirinden maksat, insanlara dünya ve ahiret hayatlarında saadet yollarını göster­mektir. Müfessirler Kur’an'ın çeşitli yönlerini ele alarak tefsirler yapmışlar netice­de tefsirde çeşitli yönler meydana gelmiştir. Bazıları Kur'an’ın diğer sözlere nis­petle üstünlüğünü ispat edebilmek için belagatına (edebi sanatlarına) ve üslubu­na, bazıları da kıssalara, şer'ı hükümlere vb. dikkat çekmişler; ihtisas sahibi olduk­ları alanlarda tefsirlerine bolca yer vermişlerdir.

Tefsir, çeşitli yönlerden ve müfessirlerin durum ve tutumlarına göre çeşitli kı­sımlara ayrılabilir.

Mesela İbn-i Abbas’tan(ra) rivayet edildiğine göre o tefsiri dörde ayırmakta­dır

I -Kimsenin bilmekten müstağni olmadığı (herkesin bilebileceği)tefsir

2-    Arap dilini bilmekle mümkün olan tefsir

3-    ilimde uzmanlık sahibi olanların bileceği tefsir

4-    Allah’tan başka kimsenin bilmesine imkan olmayan tefsir

Genel olarak tefsirler iki kısma ayrılır. Şimdi bu iki kısım tefsir üzerinde dura­lım:

I-RİVAYET TEFSİRİ:

Buna me’sur ve nakli tefsir de denilir. Yani ayetlerin yine Kur’an'daki ayetler­le, Hz. Peygamberin ve sahabenin sözleriyle açıklanmasıdır. Bu tür tefsir başlan­gıçta rivayetle başlamış Hz.Peygamber'den sahabeye onlardan da tabiine intikal etmiştir. Daha sonra rivayetler toplanmış tefsirler meydana getirilmiştir.

 

Hz. Peygamber (sav)'den veya sahabeden nakledilen tefsir rivayetleri fevkala­de usul ve kaidelerle zaptedilmiştir. Bu durum hem rivayet edilen bilgi ve belge hem de rivayet edenlerle alakalıdır. Hafızada olan malumat satırlara dökülmüş bu sırada birtakım kaidelere uyulmuştur.

Rivayet tefsirinde sahabe sözleri ve bir görüşe göre tabiin sözleri de geçerli olduğundan zaman zaman birtakım sorunlar ortaya çıkmıştır. Zira böylece her söz sahabeye ve tabiine atfedilerek hile ve desise ile halkın arasında yayılabilirdi. Uydurma haberler, israiliyat ve isnatları hazfederek hadisin güvenilir olup olmadı­ğını anlaşılmaz kılarak bu amaca ulaşılabilirdi ve kısmen bunda da başarılı olundu. Bu nedenle rivayet tefsirlerindeki nakilleri titizlikle incelemeli, araştırmalarda tem­kinli olunmalıdır.

Bazı önemli rivayet tefsirleri:

ibn-i Cerir et-Taberi(3 IO/922)'nin Camiu’l-Beyan an Tefsiri'l-Kur'an

Ebu’l-Leys Semerkandi’nin Tefsiru Ebi'l-Leys

el-Vahidi'nin el-Veciz fi Tefsiri'l-Kur’ani’l-Azim

el-Beğavi’nın Mealimu't-Tenzil

İbn-i Kesir'in Tefsiru’l-Kurani'l-Azim

2-DİRAYET TEFSİRİ:

Buna rey ve makul tefsir de denilir. Sadece rivayetle yetinmeyip dil, edebiyat, din ve çeşitli bilgilere dayanılarak yapılan tefsirlerdir.

Başlangıçta Araplar kendi aralarında dillerine hakim idiler. Ne zaman ki sınırlar genişledi, yabancı milletler ve onların kültürleri ile tanıştılar, artık dillerini koruya­maz hale geldiler. Lisanı korumak için birtakım kaidelere ihtiyaç duyuluyordu. Za­manla İslam toprakları genişledikçe, muhtelif fenler ve felsefi fikirler ilerledikçe ve çeşitli mezhepler ortaya çıktıkça tefsirlerde de bu hususlara dar bilgiler verilmesi zaruri hale geldi. Böylece dirayet tefsiri de gelişme imkanı bulmuş oldu.

Dirayet tefsirinin caiz olup olmadığı hususunda münakaşalar yapılmış bu tefsi­ri tasvip edenler olduğu gibi tasvip etmeyenler de olmuştur.

"Caiz değildir." diyenler bu türden tefsiri, "bilmeden Allah'a bir şeyler isnat et­mek" olarak görmüşler, "Caizdir." diyenler de, "Bunlar hiç Kuran ı düşünmezler mı, yoksa kalpleri üzerinde kilitler mi var?" (47/24) "Yemin olsun bu Kuranı düşün mek, öğüt almak için kolaylaştırdık: fakat düşünen var mı?" (54/17) gibi ayetim delil olarak göstermişlerdir.

 

Dirayet tefsirini iki kısma ayırmak mümkündür:

a-Caiz olmayan (mezmum) tefsir

b-Caiz olan (memduh) tefsir

Caiz olmayan, Kuranın referanslarına başvurmadan kendi indi (sığ) görüşle­rinden yola çıkarak tefsir etmeye çalışmaktır. Caiz olan tefsir de önce ayeti ayet­le tefsir etmeye çalışmışlar, sonra sünnetten sonra sahabe sözlerinden araştırmış­lar, onda da bulamamışlarsa dil kurallarına göre yorumlamaya çalışmışlardır(tabi ki burada ehliyet ve liyakat esastır).

BAZI ÖNEMLİ DİRAYET TEFSİRLERİ

1-   Fahreddin Razi: MefatihuYGayb (Tefsiru Kebir)

2-    Kadı Beydavi : Envarü't-Tenzil ve Esrarü't-Tefsir

3-    Nesefi : Medarikü’t-Tenzil ve Hakaiku't-Te’vil

4-    Alusi : Ruhu'l-Beyan fi Tefsiri'l-Kur'ani’l-Azim

Hemen her müfessir kendi alanları ve mezhepleri (görüşleri) etrafında eser­lerine ağırlık vermişlerdir. Zemahşeri Mu'tezili görüşleriyle tanınır. Şevkani Şia'nın Zeydiyye kolundandır. Sülemi tasavvufçuların ilke ve metotlarına göre yazar. Cessas fıkhi meselelerin yoğun olduğu eserler vermiştir.    

Copyright 2018 © RAHLE DERGİSİ