LİBERALİZM
Süha SERİN
Kökleri Rönesans ve reformasyona dayanmakla birlikte daha çok onsekizinci yüzyılda sağlam temellere oturan felsefi akım...
Kavram olarak ondokuzuncu yüzyılın başlarında Ispanya' da kurulan 'Liberales' adlı siyasal partiden gelmektedir. Liberalizm ’laissez-faine' (Bırakınız yapsınlar) anlayışına dayanır. Laissez-Faire, kâr peşinde koşan özel birimlerin oluşturduğu bir ekonomiye müdahale edilmediğinde, uyumlu bir işleyişin söz konusu olacağı ve kişilerle beraber toplum refahının en üst düzeye yükseleceği inancıdır.
Liberalizm, sınıflar yerine, bireylerden oluşan bir toplum görüşü benimser ve bireylerin özgürlüğünü en yüksek amaç olarak belirleyip, bu özgürlüğü de serbest teşebbüs, rekabet ve düşünce özgürlüğü olarak tanımlar. Tabi bununda temelinde ferdi çıkar vardır. Kapitalizm, yolunda güçlenmekte ve hakim sınıf haline gelmekte olan burjuvazinin dünya görüşü ve ideolojisidir. Burjuvaya göre her işin başı, özgürlüktü ve insan, özgür olabildiği ölçüde topluma yararlı olabilirdi. Devlet özgürlüğü kısıtlayan yasalar çıkaracak yerde, özgürlüğün önüne çıkan engelleri kaldıracak yasalar hazırlamalıydı. Devlet gerekliydi ama 'kendilerinin daha çok kazanmalan’ için gerekliydi.
15. ve 18. yüzyılda Avrupa'da ortaya çıkan gelişmeler, hem sanayi kapital¬izmine hemde bunun zihni temelini oluşturan liberalizm'e yol açmıştır. Bunlar, deniz keşifleri, akabinde sömürgecilik ve dış ticaret yoluyla elde edilen sermaye birikimi, tanmın ticarileşmesi, kağıt paranın ortaya çıkışı ve bankacılığın gelişmesi, nihayet büyük sermayenin belirmesidir. Rönesans, reform hareketleri ve Fransız ihtilali, bunlann düşünce ve siyasi hareket alanındaki tezahürleridir. Liberalizmin batı ülkelerinde gelişme göstermesi, 'Aydınlanma' dönemini izleyen yıllarda, burzuvajinin siyasal ve ekonomik iktidar alanlannı ele geçirmeye başlamasına rast¬lar. Bu itibarla 19. yüzyılda liberalizm, bir burjuva ideolojisi olarak gelişmiştir. 19. yüzyılda batı tODİumlannın hayatına giren liberalizm, özellikle Ingiltere, Fransa, Almanya ve İtalya'da gelişme gösterirken, bu yüzyılın sonlanna doğru Çarlık Rusya'sında da etkili olmuştur. Ingiltere, İtalya ve Almanya'da hedefleri; devlet müdahalesini en aza indirmek daha serbest bir sosyo-ekonomik düzen kurmak olan liberal partiler kurulmuştur. Liberalizm, her ne kadar ekonomiye müdahale edilmediğinde, uyumlu bir işleyişin söz konusu olacağı, kişilerle beraber toplum
refahının en üst düzeye yükseleceği inancını taşısa da; sanayi devrimi döneminde Avrupa'da uygulanan liberal sistem, güçlü olanlann ayakta kalmasına, zayıflann ezilmesine yol açmıştır. Bu yüzden, bu dönemde beliren işçi sınıfı, çok kötü şarlt- lar altında çalışmak ve yaşamak zorunda kalmıştır. Dolayısıyla 19. yüzyılın son- ralanna doğru Avrupa, birçok sosyal meselelere gebe kalmıştır.
Liberalist sistem, 19. yüzyılın sonlarından itiberen gerek sosyal meseleler, gerekse bunun oluşturduğu ideolojik ve doktrinel tepkilerden dolayı yerini -özel¬likle işçiler lehine- müdahaleci bir sisteme bırakmıştır. Kapitalizmdeki 'bırakınız yapsınlar' düşüncesinin yerini, devlet müdahalesinin etkili olduğu ve bu şekilde arz-talebin devlet tarafından yönlendirildiği bir düşünce sistemi yerini almıştır.
Yararlanılan Kaynaklar;
« S.B.A
* İnsanlığın Son Çerçevesi, İ.BOZDAĞ
• Felsefe Sözlüğü, A,CEVİZCİ
