HZ. ADEM (A.S.)/2 Halife-Beşer-İnsan - rahle.org

Gazi Çoban

"İnsan, neyden yaratıldığına bir baksın?" 86/5

" Hani Rabbin melaikeye şöyle dediği vakit..

1-          "...Ben, bir halife Yapıcıyım." 2/30

2-             "...Ben, çamurdan bir beşer Yaratıcıyım." 38/71.-çamur/tın

3-              "...Ben, kuru çamurdan, değişken bir balçıktan bir beşer Yaratıcıyım." 15/28. -Çamur, değişken bir balçık; salsal, hamei mesnun.

önceki yazımızda; insan nev'inin yaratılış serüvenindeki ilk aşaması olan 'ha­life' kavramı, üzerinde durmuştuk Allah’ın cc melaikeye, kendisinin yerde halife edineceğini kelam etmesiyle başlayan sünecde, bu sorumluluğun kime tevdii edi­leceğinin henüz açıklanmamasına kendilerinin buna aday olduklarını beyan ettik­lerini söylemiştik -2/30-

38/71 ayetiyle Rabb Teala cc, halife olmaya namzet bu varlığın bedenini oluş­turan yapısından-anatomi- bahsetti; "tın-çamur" dan bir "beşer". Allah’ın cc bu ilanıyla beraber hayat sahnesine girecek olan insan, yavaş yavaş şekillenmeye başlamıştı. Adem as’ın kıssasının bu kısmı, yazjmızın başlığındaki-86/5- ilahi tavsi­yeye yönelik olarak Kurandaki yerini alır.

Evet! İnsan neyden yaratılmıştı? Günümüzde tıptaki gelişmeler, insanoğlunun spermin fizyolojisinden doğuma kadar olan sürecinin tamamını, mikro kameralar­la izlenmesine imkan sağlamıştır.

İnsanın beşer olma yönü; kendisinin yapıldığı şey-nesne ve bu şeyin fıtratına kattığı cebri yönelişi ifade eder. Burada şey-nesne ile anlatılmak istenen; toprak­tan et-kan ve kemik yapısına kadar olan bedeni, bunun fıtratta oluşturduğu ceb­ri yönelişten de; bu vasfın tabii neticesi olan yeme-içme-uyuma gibi maddi be­deni; sevmek üzülmek kızmak ve düşünmek gibi manevi beden-ruh bedeni ilgilendiren özellikleri kasdediyoruz. İnsanın, maddi bedeninin yapısını bilmesindeki gayeye geçmeden evvel, Kuranın bu konuda kendine özgü bir uslüb ile sunduğu kavramlan, aşamalara dikkat ederek aktarmak gerekecektir.

"Oysa sizi türlü merhalelerden-etvar- geçirerek yaratmıştır o." 71 /14 -Inşaa

" O, en iyi bilir sizi, arzdan inşaa ettiğinde ve sizler analannızın kamında cenin­ler iken.." 53/32

Toprakda, darmadağın, yığınca minarelden oluşan kuru ve yumuşak tozlardan, karanlıklar içerisinde rahmin merhametli kucağındaki bebeğe kadar insanın inşaa serüveni, ayetin devamındaki gibi, kendisini aklamaya çalışan nefs için annmanın takvadan geçtiği gerçekliğiyle muazzam bir bakış kazandırmaktadır okuyucuya.

"Allah cc sizi topraktan-turab- yarattı." 35/1 I

-Tenbit

"O sizi, yerden nebat tarzıyla yetiştirdi..." 71/19

Ot ve ağaçlann toprağı yanp filizlenmesi gibi bir yeşerişle...

-Tasvir

"Sizi evvela halkettik/yarattık sonra size suret verdik." 7/1 I

Kaşlar-gözler, el ve ayaklar, aralanndaki mesafe ve birbirine olan oranların ta­mamı da dahil tüm beden, şekil olarak bu surette, gördüğünüz gibi.

-Tıyn

"O, yarattıklannı güzel yarattı ve insanı da yaratmaya tıyndan-çamurdan baş­ladı..." 32/7

Tıyn-i lazib; cıvık yapışkan çamur-15/26

Salsal; ses verir, vurulduğunda tıngırdar, kuru, pişmemiş çiğ çamur -15/26 Fehhar; salsalin pişmiş hali, kiremit ve tuğla gibi..

Hame-i mesnun; uzun müddet su ile yumuşayıp insanın sureti şeklini almış cı­vık ve kokar çamur, balçık 15/26

-Nutfe; meniden bir cüz olan küçücük hücre, tohum, sperm Nutfe-i emşac; kanştınlmış nutfe "(İnsan) değil miydi bir nutfe, dökülen meniden?" 76/37

-Alaka; erkek nutfesinin kadın yumurtalığını telkihinden sonraki hali, aşılanmış ve pıhtı olmaya yüz tutmuş kan-su karışımı yapışkan madde.

"Yaratan Rabbinin ismiyle oku! İnşanı bir alaktan-kan pıhtısı- yarattı." 96/1 -2

-Tesviye

Şekil olarak kıvamına getirme, asli şekline büründürmek için başka bir işlem­den geçirme.

"Onu (Adem as ı) tesviye ettim (suret verip) de ruhumdan ona üfledim mi derhal ona secdeye kapanın." 38/72

"Sonra (o nutfe) bir alaka oldu, derken tesviye etti de yaptı ondan iki eşi; er­kek ve dişi." 75/38-39

-Nefh

Allah'ın cc insana ruhundan üflemesi ki tesviyeden hemen sonra olduğu 38/72-32/9 ayetlerinden anlaşılıyor. Burada özellikle belirtilmesi gereken; ruhun Allah'a cc izafesi ondan bir cüz-parça olması değil tekrim ve teşrif, yani ruhun ehemmiyeti ve şerefine matuftur.Nefh; maddeye bilfiil hayatiyetin kazandırma­sını ifade eder. Hatta, Hz Adem as a isimlerin öğretilmesinden anlaşıldığına gö­re yalnız hayatın cismani yönü değil zihni ve ilmi daman olan şuur ruhunun ve­rilmesini de ifade eder.

-Su

"Hayat olan herşeyi sudan kıldık."2l/30

"Sudan bir beşer yaratan, onu bir neseb ve sıhriyyet (soy-sop, akraba) kılan, odur" 25/54

İnsanın yaratldığı suyun birtakım vasıflan da mevcut Ma-i mehin, dayanıksız, hakir su -77/20 Ma-i dafik, atılan su-86/6

Muminun suresi 23/12-14 ayetlerinde ise rahm sürecindeki evreler şu şekil­de sıralanın

-Mudğa

Bir çiğnemlik et parçası

Kemiğe giydirilen et

Dolayısıyla bu ayet; insan-beşer arasındaki ince çizginin varlığını tesbit eder.

Tasavvufi eser verenler başta olmak üzere birçok İslam uleması; yukarıda kı­saca değindiğimiz yaratılış safhalan ve maddelerinin, insan üzerindeki etkilerini in­celemişler ve tabiat-kişiIik-karakter oluşumuna dair bazı malumatlar ortaya koy­muşlardır.

insanın psikolojik yapısında bulunan temel taşlar, onun yaratıldığı toprağın ele­mentlerinden oluşmuştur.

İnsan ve canlılann aslı bu dünya toprağıdır. Toprakta mevcut olan belli başlı elementler, insanın organik yapısında da bulunmaktadır. Hatta bütün canlılann bi­leşiminde bu elementlere rastlamak mümkündür.

Suhreverdi'nin Avarrifü’l Maarifinde, topraktaki bu elementlerin insanın psiko- lojisine-ruh yapısına kattığı vasıflardan misaller bulunmaktadır,

"İnsanın sıfatlan asli yaratılışından kaynaklanıyor. Çünkü o, topraktan yaratıldı. İnsanın zaaf sıfat topraktan-turab gelen bir özellik, cimriliği ise çamurdan-tin, şeh­vet sıfatı şekillenmiş çamurdan-hamei mesnun, cehalet özelliği de kuru çamurdan- salsal yaratılmış olmasındandır.

Fahhar denen çamurun yakıcı vasfından da şeytani özelliği yaratılmıştır. Şey­tani karakterinden de hile, aldatma, hased nitelikleri ortaya çıkmaktadır."( I)

İnsanda bulunan diğer bir grup sıfatlar da vardır ki bunlar, Allah'ın cc kendi za­tına izafe ederek nefhettiği "ruh" tan kaynaklanmaktadır büyüklenme, bağımsız ol­ma, sürekli galib gelme gibi.

Kıssadaki dizgeye dikkat edildiğinde secde emrinin, ruhun üflenmesi akabinde geldiği görülür. Yani beşer haldeki-toprak ve merhalelerden geçişi sırasında Hz Adem as tekrim ve teşrif secdesine muhatab olmadı da ruhun üflenmesi, isimle­rin öğretilmesi ve meleklerle müsabakadan galib çıkması sonrasında gerçekleşti hadise. Zaten İblisin üstünlük kıstası, ruhun bedenle bütünleşmesiyle oluşan bü­tüne değil, yaratılış maddesi olan toprak ve bileşkeleri idi. 38/71-85 32/7

Buraya kadar zikrettiklerimiz bir tesbit ve bilgiden ibarettir. Kur'an, bu tesbiti teşhis aşamasında bırakıp insanoğlunu karanlık delhizlende başıboş terketmeye- cektir elbet Yazıyı daha fazla uzatma endişesiyle okuyucuya bu noktada tavsiye­miz; Adem as kıssası ve diğer ayetlerde, insan ve beşerin yaratılış aşamalannı içe­ren ayat öncesi ve sonrasıyla -sıyak/sıbak- mesajın bütünlüğünü yakalamaya ça­lışarak okunmalıdır.

Misal olarak,

"O insanı bir nutfeden yarattı. Fakat bakarsın ki Rabbine apaçık bir hasım olu­vermiş." 16/4

Benzer olarak 36/77

"Biz insanı katışık bir nutfeden-nutfe i emşac- yarattık, imtihan edelim diye . kendisini işiten ve gören kıldık." 76/2

"Nefse ve onu düzenleyene -tesviye edene- andolsun, ona bozukluğunu ve korunmalığını ilham eyledi..." 9 l/7-8.-Bozukluk; fücur, korunmalık; takva-

"Biz insanı en güzel biçimde yarattık. Sonra çevirdik onu aşağıların aşağısına."95/4-5