Hikmete dair - rahle.org

Hikmete dair - rahle.org

Hikmete dair


Facebookta Paylaş
Tweetle

Ömer Salih Irmak

 

İbn Mes’ud, İbn Merduyeh, Ebü’l-Aliye’ye göre Allah korkusudur. Gerçekten Allah korkusu her hikmetin başıdır.

İbrahim en-Nehai’ye göre eşyanın manalarını bilmek ve anlamaktır.

Mücahid’e göre sözde ve yapılan işte isabet, ilim ve fıkıhtır.

Fahrettin Razi’ye göre Allah’ın ahlakıyla ahlaklanmaktır.

İkrimi’ye göre teorik bilgisi ve faziletli davranış kalıplarıyla, insanın güç yetirebildiği ölçüde nefsini olgunlaştırdığı, nebi vasıtasıyla veya ilhamla aldığı emirlerin tümüdür.

Hasan Basri’ye göre Allah’ın dini konusunda Allah’tan korkmak, takva sahibi olmaktır.

İbn Kasım’a göre Allah’ın emrini düşünüp tefekkür etmek ve O’na tabi olmaktır.

Hikmet illetsiz işaret, yani üzerinde illet düşünülmeyen Hak Teâla’dan kayıtsız şartsız gelip, şek ve şüphe, zaaf ve fesat ihtimali bulunmayan, , niçin ve neden diye araştırmaya ihtiyaç bırakmayan işarettir.

İmamı Malik’ göre dinde fıkıh sahibi olmak ve Allah’ın rahmet ve fazlından kalplere koymuş olduğu bir şeydir.

Hikmet bütün durumlara hakkı şahit tutmaktır.

Zeyd b. Eslem’e göre Allah’ın emrini, işini akletmektir.

Hikmet eşyayı yeri ve mertebesine koymaktır.

Hikmet siyasette insanın gücünün yettiği kadar Allah’a uymasıdır.

İbn Kesir’e göre Kitab ve sünnet bilgisi ile onların gereğince amel etmek ve her şeyi yerli yerine koymaktır

Muhammed Esed ve Mevdudi’ye göre insanda ki sağduyu yahut doğru ile eğriyi birbirinden ayırma yeteneğine işaret eder.

Maturidi’ye göre isabet, ilim, akıl ve fıkıhtır.

İbn Abbas ve Ebu Derda’ya göre Kur’an’ın derinlik boyutudur. O’nu okuyup üzerinde tefekkür etmektir.

Hikmet doğru ve güzel fiillere sabır ve sebatla devam etmektir.

Hikmet din ve dünyanın düzgünlüğüdür.

Cürcani’ye göre icat ve ilim demek olup, eşyanın hakikatlerini varlıkta bulundukları durumda beşeri güç ölçüsünde araştırmaktır.

Hikmet; öyle bir anlayıştır ki yazılmaz. Ancak ehli tarafından hissedilebilen batın bir ilimdir. Ayrıca sağlam ve doğru söz olup, hakkı ortaya koyan ve şüpheyi gideren selim aklın hükmüdür.

 .

Cürcani’ye göre ilimle ilgili akıl gücünün tüm hali olup, ifrat ve tefrit arasındaki dengeli, bilimsel akli bir güçtür.

Kâtip Çelebi’ye göre mevzunun sebeplerini, hakikatini, beşer kudretinin erişebildiği kadar haddi zatında oldukları gibi aramak olan ilimdir.

Nakıb el-Attas’a göre kendisinde bilgi olan kişinin bu bilgiyi adaleti tezahür ettiren bir tarzda tebrik etmesini sağlayan Allah vergisi bilgidir.

Hikmet mekarim-i ahlak, mehasin-i efal ve Kur’an’ın cami olduğu hakaik ve nüket-i mezayasıdır ve tehzib-i ahlaktır.

Hikmet, olaylara Allah’ın iradesini bize izhar ettiği yönde intibak etmektir.

Hikmet, kendisiyle amel edilen dini kuralların ve şeriatın maksadını, maslahatını, faydasını ve esrarını bilmektir. Bu da, Resulullah (a.s)’ın davranışı, sireti, evinde, ashabı ile birlikte, savaşta ve barışta, seferde ve ikamette, darlıkta ve bollukta; kapalı ve açık gelen Kur’an ayetlerinin hükümlerini, esrarını ve faydalarını ortaya çıkarıp, pratik davranış haline getiren sünnetidir.

Hikmet, ahkâmın kaynağı, ilim, amel ve sözde yakini bilgi ve kesinliktir.

Mukatil’e göre hikmet kelimesi Kur’an’ı Kerim’de dört manada kullanılmaktadır:

a)Kur’an’ı nasihatleri manasında “Allah’ın size verdiği ni’meti ve size öğüt olsun diye indirdiği kitabı ve hikmeti anın.

b) Anlama ve ilim manasında “ Andolsun biz Lokman’a hikmet verdik.”

c) Peygamberlik manasında “Doğrusu biz İbrahim ailesine Kitabı ve hikmeti verdik.”

d) Kur’an’dır.” Rabbinin yoluna hikmetle çağır.”

Seyyid Kutub’a göre sayesinde her şeyin ortası ve normalinin bilindiği, vakıaların sebep ve neticelerinin keşf edildiği, eşyanın yerli yerine konulup idrak ve basiret ile anlaşılmasının mümkün olduğu şeydir. 

 

 

*bu yazı, âlimlerimizin kitaplarından hikmetle alakalı görüş ve tanımlarının bir miktarının derlenmesini içermektedir. Bu derleme de aşağıdaki eserlerden faydalanılarak hazırlanmıştır:

Taberi, ibn-i Kesir, kurtubi, Elmalılı, Said Havva, Razi, Mehmed Vehbi, Mevdudi, Esed ve Seyyid Kutub’a ait tefsirlerdeki ilgili ayetlerin açıklamaları, Cürcani’nin Tarifat’ı, İmam Şafi’nin Risale’si

 

 

Copyright 2018 © RAHLE DERGİSİ