SAADET ASRI / EĞİTİMİN BAŞLANGICI

Cahiliye Dönemi Toplum Yapısı*

Necmeddin Irmak

Adaletsizlik üzere oluşturulmuş bulunan cahili toplum düzeneği, Mekke ve çevresinde ki topluluklarda sınıflaşma üzere kurulu bir üst yapıyı ortaya çıkardı. Bu sınıflaşma hem cinsiyet, hem ırk, hem ekonomik, hem idari kısacası sınıflaşmaya zemin olabilecek her alanda söz konusuydu.

Başta kölelik, bu cahili düzenin temel harçlarından biriydi ve yabanıl, ilkel bir karakter arzediyordu. Şahsiyet olgusundan yoksunlaştırılmış, hiçbir hakka sahip olmayan köleler, erkeği ve kadınıyla, üretim ve hizmet sektörünün varlık ve yoklukları arasında fark bulunmayan unsurları olmuşlardı.

Cahili toplumun egemenleri için onlar, hiçbir şey ifade etmiyordu. Onlara göre kölelerin tercih hakları olmadığı gibi, onlara böyle bir haktan bahsetmek bile eşyanın yaratılışına ters bir durum arzetmekteydi. Daha sonra kendilenni tevhide davet eden Peygamber (as)'a, İslam’ın köleler için getirdiği hak ve konumdan dolayı şaşkınlıklarını ifade ederken ortaya koydukları üslup, bu anlayışın tipik ve tabi dışa vurumuydu.

Yine bu toplum yapısı, insan olgusunun kadın ve erkek cihetine yeni ve cahili konumlar biçiyördu. Biçilen bu konumlar iki cins arasında ki ilişkiyi adaletten uzak- laştınyor ve toplumun temel taşı olan kadın ve erkeğin hayat içerisindeki pozisyonlarını yeniden şekillendiriyordu. Kız çocuğuna yaklaşım tarzlarından tutun kadının toplum içerisindeki yerine kadar hak ve adalete uzak tutum ve davranışları, aile müessesesindeki iğretilikleri, şifahi ve örfi de olsa hukuki yapıdaki kokuşmuşluk bu toplum yapısının cahiliye patentli ürünüydü. Özellikle kadınlarla alakalı bu menfi durum, birkaç istisna dışında doğru olarak kabullenilmişliği sergiliyordu.

Mekke site toplumunda idari yapı henüz kurumsal bir yapı arzetmiyordu. Da-

ha çok geleneksel bir karakterle asalet üzere kurulmuş bir yapıdaydı. Temelini asalet ve zenginliğin oluşturduğu egemenlik birkaç zümreye payedilmiş haldeydi. Buna ilaveten bu idari yapı hiçbir zaman toplumun problemini çözmeye dönük bir şekil almadığı gibi her halükarda seçkin zümrenin çıkarları için çaba sarfediyor- du. İdari meclis olarak kullanılan Dar en-Nedve'nin kaba ve basit yapısı, güç ve egemenliği elinde tutanların konumlarını meşrulaştırmaktan başka şeye yaramıyordu. Çoğu zaman toplumdaki adaletsizliklere tavır almak isteyenler kendilerini mevcut yapının dışına çıkarmak zorunda kalıyordu ki bu da ayrı bir sınıf ve kamplaşmayı meydana getiriyordu.