CİMRİLİK ÇİRKİNLEŞTİRİR - rahle.org

Metin Çelebi

"İki haslet vardır ki, müminde asla bera ber bulunmazlar. Cimrilik ve kötü ahlak." Hadis.

Arapça da, buhl, şuh, katur gibi cimriliğin derecesine göre farklı kelimelerle ifa­delendirilen cimrilik, genel manada; ‘sahip olunan nimetleri yerli yerinde sarf et­memek' diye tanımlanabilir. Varlıklı olduğu halde harcanması gereken malı sarf etmekten kaçınmak, para ve mal sevgisinden dolayı başkalanna bir şey verme­mek, alim olduğu halde tembelliği sebebiyle eser vermemek veya nasihatte bu­lunmamak da cimriliktir. Efendimiz (s.a.v), cimriliğin başka bir yönüne değinerek, ismi anıldığında ona salatü selam getirmeyenleri de cimri olarak adlandırmıştır. "Cimri, yanında adım anıldığı halde bana salatü selam getirmeyendir."

Kuranda insanın cimri bir yapıya sahip olduğu "De ki: Rabbimin rahmet hâzi­nelerine siz malik olsaydınız, o vakit elden çıkarmak korkusuyla imsak ederdiniz [tutar, kimseye bir şey ve nm ezdin iz.]! İnsan bir de pek cimri olmuştur." 17/100. ayette ki ifadeyle ortaya koymuştur. Ne var ki, kulluğunu daima ön plana çıkar­mış, rıza-i bariye uygun bir hayat yaşamak isteyen, takva sahibi müminler bu has­talıktan kurtulmak için ciddi gayret ve çaba içerisinde olurlar. Onlar bilirler ki, sa­hip oldukları her nimet Allah'ın kendi lütfundan onlara yaptığı ikramdır. Bu ikram­ların azlık veya çokluğuyla her an imtihan edilmektedirler. "Bir deneme olarak si­zi hayırla da şerle de imtihan ederiz." 21/35

İnsanın haddi aşmasının, kendisini müstağni görmesinin, sahip olduklarını ken­dine malederek azgınlaşmasının en güzel örneğini, efendimizin dilinden çok can­lı olarak resm edildiğini görüyoruz:

Ebu Hureyre (r.a)'dan rivayet edildiğine göre, kendisi Nebi (s.a.v)'in şöyle bu­yurduğunu işitmiştir

"Israiloğulları arasında biri ala tenli (abraş), biri kel, biri de kör üç kişi vardı. Al­lah teala onları sınamak istedi ve kendilerine bir melek gönderdi.

Melek ala tenliye geldi:

-En çok istediğin şey nedir? dedi.

Ala tenli:

-Güzel bir renk, güzel bir ten ve insanlann iğrendiği şu halin benden gideril­mesi, dedi. Melek onu sıvazladı ve ala tenlilik gitti, rengi güzelleşti. Melek bu de­fa:

-En çok sahip olmak istediğin mal nedir? dedi.

Adam:

-Deve (yahut da sığır)dır, dedi. Ona on aylık gebe bir deve verildi.

Melek:

-Allah sana bu deveyi mübarek kılsın! diye dua etti.

Sonra kele gelerek:

-En çok istediğin şey nedir? dedi. Kel:

-Güzel bir saç ve insanı benden uzaklaştıran şu kelliğin giderilmesi, dedi. Me­lek onu sıvazladı, kelliği kayboldu. Kendisine gür ve güzel bir saç verildi. Melek sor­du:

-En çok sahip olmak istediğin mal nedir?

Adam:

-Sığır... dedi. Ona da gebe bir inek verildi.

Melek

-Allah bunu sana bereketli kılsın! diye dua ettikten sonra körün yanına geldi ve -En çok istediğin şey nedir? dedi.

Kör

-Allah'ın gözlerimi iade etmesini ve insanlan görmeyi çok istiyorum, dedi. Me­lek onun gözlerini sıvazladı. Allah onun gözlerini iade etti. Bu defa Melek:

-En çok sahip olmak istediğin nedir? dedi.

O da:

-Koyun.... dedi. Bunun üzerine ona döl veren bir gebe koyun verildi.

Deve ve sığır yavruladı, koyun kuzuladı. Neticede birinin vadi dolusu devele­ri, diğerinin vadi dolusu sığın, ötekinin de vadi dolusu koyun sürüsü oldu.

Daha sonra melek ala tenliye, eski kılığında geldi ve:

-Fakirim, yoluma devam edecek imkanım yok. Gitmek istediğim yere önce Allah sonra senin yardımın sayesinde ulaşabilirim. Rengini ve cildini güzelleştiren Allah aşkına senden yolculuğumu tamamlayabileceğim bir deve istiyorum, dedi. Adam:

-Mal verilecek yer çoook, dedi.

Melek:

-Ben seni tanıyor gibiyim. Sen insanların kendisinden iğrendikleri, fakirken Al­lah’ın zengin ettiği abraş değil misin? dedi.

Adam:

-Bana bu mal atalarımdan miras <aldı, dedi.

Melek:

-Eğer yalan söylüyorsan, Allah seni eski haline çevirsin, dedi.

Sonra melek, eski kılığına girip kelin yanına geldi. Ona da abraşa söyledikleri­ni söyledi. Kelde abraş gibi cevap verdi.

Melek ona da:

-Yalan söylüyorsan, Allah seni eski haline çevirsin! dedi.

Körün kılığına girip bu defa onun yanına gitti ve:

-Fakir ve yolcuyum. Yoluma devam edecek imkanım kalmadı. Bugün önce Al­lah'ın sonra senin sayende yoluma devam edebileceğim. Sana gözlerini geri veren Allah aşkına senden bir koyun istiyorum ki, onunla yoluma devam edebileyim, de­di.

Bunun üzerine eski kör

-Ben gerçekten kördüm, Allah gözlerimi iade etti. İstediğini al, istediğini bırak. Allah’a yemin ederim ki, bugün alacağın hiçbir şeyde zorluk çıkarmayacağım, de­di.

Melek;

-Malın senin olsun. Bu sizin için bir imtihandı. Allah senden razı oldu, arkadaş­larına gazap etti, cevabını verdi (ve oradan ayrıldı).

Efendimiz (s.a.v)’in gösterdiği bu örnekte darlık ve bolluk, hastalık ve sağlık, fe­laket ve saadet gibi insanoğlunun farklı hal ve zamanlarında nasıl farklı davranabil­diği görülmektedir. Davranışlarda ki bu farklılık insanların hayata, mala, kendisine bakışını ve ne derece murakabe şuuruna sahip olduğunu ortaya koymaktadır.

Cimriliğin başlıca sebebi aşırı mal hırsı ve gelecekte yok olma korkusudur. Efendimiz (s.a..v): "Çocuk cimnlik ve korkaklık sebebidir." buyurmuştur. Aşırı mal hırsı ve cimriliği yüzünden sürekli mal biriktiren ve tükenir korkusuyla en zaruri ih­tiyaçlarına ve hastalıklanna bile harcama yapmayıp dünyayı kendilerine zindan eden cimriler vardır. Halbuki mal Allah’ın nimetidir ve yerli yerince harcanınca Al­lah onu arttırır. Mallarını kendilerine bile harcamaktan çekinen kimseler, Allah’ın kendilerine verdiği nicpeti harcamamakla sadece kendilerine değil bakmakla yü­kümlü olduklarına, akraba ve komşu gibi etrafındaki insanlara da sıkıntı verirler. Halbuki sahip olunan nimetlerde nafaka, sadaka ve zekat gibi diğer insanlarında hakkı vardır. Bu hakların insanlara verilmemesi ise ancak zulüm olur.

Cimri insan infak etmeye veya sadaka vermeye teşebbüs ettiği zaman, nefsin­de cimrilik duyguları dalgalanmaya başlar. Fakir ve yoksul kalacağını, gelecekte so­nunun ne olacağını düşünür ve vermekten vazgeçer. Efendimiz (s.a.v) cömert ile cimrinim ruh halini ne güzel ifade buyurmuş:

"Cimri ile cömertin durumu, göğüsleri ile köprücük kemikleri arasında zırh gi­yinmiş iki kişinin durumuna benzer. Cömert sadaka verdikçe, üzerindeki zırh ge-

nişler, uzar, ayak parmaklarını örter ve ayak izlerini siler. Cimri ise, bir şey ver­mek istediğinde zırhın halkaları birbirine iyice geçer, onu sıkıştırır, genişletmek için ne kadar çalışsa da başaramaz."

Cimri kişi yardım etmek, bağışta bulunmak veya zekat vermek istediğinde, kendisinde ahlak haline gelen cimrilik vasfı, hemen tüm duygulannı yoğun bir bas­kı altına alır ve derhal mani olur. Mani olmayı başaramazsa pişmanlığına ve için için hayıflanmasına sebep olur. Bu baskılardan kurtulamadığı sürece de iyilik ya­pamaz. Başkalarına yardım etmenin verdiği huzur ve rahatlığı asla yaşayamaz. Cimrilik duyguları içerisinde adeta boğulur. Böyle kimselerin eli çok sıkı olduğun­dan ve keselerinin ağzını sıkıca bağladıklarından halk arasında "Ne kirli çıkıdır ooo!" diye bahis konusu olurlar.

Cimri kimseler bu hallerini diğer kimselere de tavsiye ederler ve ancak bu şe­kilde mal biriktirilebileceğini savunurlar. Tabi bu halleriyle insanlar arasında da, Al­lah indinde de sevimsiz, nefret edilen aşağılık kimseler olarak görülürler.

"Onlar ki hem cimrilik ederler hem de herkese cimrilik tavsiye ederler ve Al­lah’ın kendilerine fazlından verdiği şeyleri saklarlar; bizde öyle nankörlere terzil [rezil] edici bir azap hazırlamışadır." 4/37

Bişr b. el-Haris, cimriler hakkında şöyle demiştin "Cimrinin yüzüne bakmak, insanın kalbini katılaştırır. Cimrilerle karşılaşmak müminler için beladır."

Yahya b. Muaz da de şöyle demiştin "Kötü kimseler olsalar bile cömertler için herkesin kalbinde bir sevgi vardır. İyi olsalar bile, cimrilere karşı herkesin kal­binde yalnız nefret vardır."

Ibnul Mutez de: "İnsan, malına cimrilik ettiği müddetçe şerefinden kaybeder." der.

Cimriliğin doğurduğu, hem dünyayı hem de ukbayı mahveden ağır getirisi olan sonuçları vardır. Efendimiz (s.a.v) : "Cimrilikten kaçının, zira cimrilik sizden öncekileri helak etmiş, onları birbirlerinin kanını dökmeye, haramları helal addet­meye sevketmiştir." buyurarak ortaya çıkacak yakışıksız durumdan sakındırmıştır.